Cı geyrayışê Matematik'i bıvin

[[Dosya:Egyptian A'h-mosè or Rhind Papyrus (1065x1330).png|thumb|right|200px|[[Mısır]] ra Papirusê Rhindi]]
'''Matematik''' ([[Yunanki]] de μαθηματική [τέχνη], ''mathēmatikē [téchnē]'', "hunerê mısayışi, "aidê mısaene"; wextqesey Yunakiyo Kıhan μανθάνω ''manthánō'' "ez mısenan", kılmek ra ya ki ebe fekê xelki ''mathe'' ra yeno) yew ilmê mentıqio ke ebe cigeyrayışê figuran u be mareyan hesabkerdene ra amo meydan. 

== Tarixê matematiki ==
Matematik ilmanê tewr kıhanan ra yewo. Wextê ravêrdışê çağê tewr verêni de, [[Çağo Antik]] de, [[Yunanıstan]]i de u demê [[Hellenizm]] de, uca ra nat "ebe mentıqo zelal" teoremê de sıfteyın yanê geometriya [[Ewklid]]i vıraciya. Na zanışiye [[Çağo Miyan]] de, yewbini ra cia, wextê [[Humanizm]]ê verêni universitan de u dıwelanê [[Erebıstan]]i de weşiya xo ramıta.

=== Matematikê Mısırio Kıhan u Babiloni ===
==== [[Mısır]] ====
Çımey tewr muhımê ke zanayışê matematikê [[Mısırıci|Mısırıcan]] sero melumat ihtewa kenê u be ninan şenime (şıkinime) qabıliyetê Mısırıcan texlil kerime, nêyê:
* [[papiruso ğezalın]]
* [[Papirusê Moskowa]]
* [[Papirusê Rhindi]] 
* [[gırıka postıkan]] 

Mısırıcan matematik tewr zêde seba karanê pratikan de, zey hesabkerdena yewmiya karker(-doğ-)an, non-potene, genım-sentene, gırdina cayan u hesabkerdena hudıdan ra gırewto xo dest.
 
Mısırıcan çar şeklê hesabi zanıtêne.
* [[topkerdış]] (+)
* [[vetış]] (-)
* [[qatkerdış]] (x) 
* [[barekerdış]] (÷)

[[Geometriye]] de inan rê hesabkerdena riyê [[hirêkose]], [[çarkose]] u [[trapez]]an <math>\!^{{\left(\frac{16}{9}\right)}^2}</math>, nezdina [[reqemê çemberi]] π (pi) u hesabkerdena [[hecım]]ê yew çarkosey (mıreba) be nê formıli <math>V=a^2(h/3)</math> naskerde biyo.

=Amari=
:{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="20"
| <math>0, 1, 2, 3, 4, \dots\,\!</math> || <math>-2, -1, 0, 1, 2\,\!</math> || <math> -2, \frac{2}{3}, 1.21\,\!</math> || <math>\sqrt{2},\pi\,\!</math> ||<math>-e, \sqrt{2}, 3, \pi\,\!</math> || <math>2, i, -2+3i, 2e^{i\frac{4\pi}{3}}\,\!</math>|| <math>2,3,5,7\,\!</math>||<math>e,\pi\,\!</math>
|-
| [[Amarê tebii]] || [[Amarê tam]] || [[Amarê Rasyonali]]||[[Amarê İrrasyonali ]] || [[Amaro reel|Amarê reeli]]|| [[Amaro kompleks|Amarê kompleksi]]||[[Amaro primal|Amarê primali]]||[[Sebitê matematiki|Sebiti]]
|}

:{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="20"
| <math>a+\mathbf{h}b\,\!</math> || <math>\mathbf{e}_3^2=1\,\!</math> || <math>z=\pm\sum_{i=k}^\infty a_i \cdot p^i\,\!</math> || <math>1 + 2 +3 + \ldots + n = n.(n+1)/2\,\!</math> ||<big>[[pi|π]],[[E sayısı|e]]</big>|| <math>6,28,496\,\!</math>|| <math>1_2,10_2\,\!</math>||<math>0\,\!</math>
|-
| [[HAmarê Hiperboliki]]|| [[Amarê bikompleks]] || [[Amarê P-adiki]]||[[Amarê rêzkiy]] || [[Amarê transendentali]] || [[Amaro gırd]]|| [[Amarê dıyınis]]
|}

== Lızgey matematiki ==
* [[cebır]]
* [[geometriye]]
* [[hesab]]
* [[trigonometriye]]


{{matematik-vernuşte}}
[[Kategoriye:Matematik]]